Miesiąc: grudzień 2018

[vc_row use_row_as_full_screen_section=”no” center_bck_image=”no”][vc_column width=”1/4″][vc_column_text][/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/2″][vc_column_text]Jest mnóstwo źródeł – przede wszystkim w języku angielskim – z których możesz skorzystać chcąc zdobyć więcej wiedzy na temat twórczych przestrzeni w bibliotekach. Wiele przydatnych informacji i linków znajdziesz na stronie Let’s Make Guide.  Informacje w języku polskim stopniowo zamieszczamy na stronie Klubów kreatywności w bibliotekach i uzupełniamy je o opisy działań klubów, które powstały w naszym projekcie.[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/3″][/vc_column][/vc_row]

[vc_row use_row_as_full_screen_section=”no” center_bck_image=”no”][vc_column width=”1/4″][/vc_column][vc_column width=”1/2″][vc_column_text]W zależności od tego, jaki model organizacyjny wybierzecie oraz jakie działania zaplanujecie w twórczej przestrzeni, będzie Wam potrzebne miejsce, czyli właśnie: odpowiednio zaprojektowana i przygotowana przestrzeń. Na przykład, jeśli Twoim (i Twojej społeczności) wyborem będzie technologiczny, „warsztatowy” klub, przestrzeń powinna być:

• dobrze zabezpieczona i – jeśli to możliwe – oddzielona od innych, bardziej tradycyjnych miejsc w bibliotece, zwłaszcza takich, w których ludzie potrzebują ciszy i skupienia (głośne rozmowy, dźwięki wydawane przez maszyny lub emitowane przez nie zapachy mogą przeszkadzać innym użytkownikom biblioteki),
• wystarczająco przestronna (by zmieściły się nasze urządzenia i by poruszanie się w niej było bezpieczne dla użytkowników),
• pod opieką osoby z odpowiednimi kompetencjami (np. umiejętnościami obsługi urządzeń, wiedzą o tym, co robić w przypadku awarii itp.) – może to być pracownik biblioteki albo wolontariusz.

Konieczne będzie przygotowanie regulaminu, zasad bezpieczeństwa i innych wymaganych prawem procedur. Niżej zamieszczamy kilka przykładowych zapisów z regulaminu makerspace Biblioteki Publicznej w Allen County (USA).

• Dzieci do lat 12 mogą przebywać w pracowni wyłącznie pod opieką rodziców lub opiekunów prawnych.
• Nie noś obuwia odkrywającego palce. Niektóre materiały lub przyrządy, z których korzystamy w pracowni, mogą spowodować oparzenia lub skaleczenia palców u nóg, jeśli zostaną na nie upuszczone.
• Nie zakładaj luźnego stroju, naszyjników, apaszek ani innych wiszących lub wystających ozdób. Mogą one dostać się do wnętrza pracującej maszyny i zostać zniszczone. Może to też zagrozić Twojemu zdrowiu.
• Jeśli nosisz długie włosy, zwiąż je (rozpuszczone włosy mogą przeszkadzać Ci w pracy i także dostać się do maszyny).

Źródło: http://www.acpl.lib.in.us/home/using-the-library/start-here/access-fort-wayne/maker-labs

Jeśli planujecie uruchomić przestrzeń typu „media lab”, możecie w tym celu wykorzystać posiadaną pracownię komputerową lub miejsce przeznaczone na taką pracownię (ze stolikami na sprzęt i odpowiednią infrastrukturą: gniazdkami, przewodami itp.). Może być potrzebne dodatkowe miejsce na sprzęt do specjalnych zastosowań, np. tło fotograficzne „green screen” albo oświetlenie planu filmowego. Do zaawansowanej obróbki grafiki lub multimediów niezbędne będzie specjalistyczne (choć niekoniecznie komercyjne) oprogramowanie oraz sprzęt komputerowy o dobrych parametrach. Wybierając programy warto zapoznać się z wymaganiami sprzętowymi, które w przypadku bardziej zaawansowanych narzędzi mogą być wysokie.

Zdarza się, że biblioteka zyskuje wolne miejsce wykorzystywane wcześniej na zbiory, których już nie posiada, albo na usługi lub działania, z których zrezygnowano. Można wówczas zaadaptować taką przestrzeń na nowy klub. Gdy jedyną opcją jest wygospodarowanie kawałka podłogi np. w funkcjonującym dziale biblioteki, możliwości wyboru formy organizacyjnej mogą być ograniczone. Nie oznacza to jednak, że nie ma żadnych szans na makerspace. Można wówczas rozważyć model mobilny (okazjonalne lub „wędrujące” po różnych placówkach niewielkie wydarzenia) albo zaplanować makerspace poza biblioteką, np. wspólnie z partnerami.

Planując przestrzeń pamiętajcie też o tym, że powinna ona być przyjazna i wygodna dla osób, które będą z niej korzystać. Dobrym pomysłem (zwłaszcza gdy nie dysponujecie spektakularnym lokalem) może być zaproszenie do biblioteki zainteresowanych użytkowników oraz przedstawicieli instytucji czy organizacji partnerskich i wspólnie z nimi zastanowienie się nad optymalnym miejscem i formułą. Zachęcajcie ludzi do zaangażowania się, dzielenia wiedzą i zasobami. Może wiedzą o niewykorzystanym lokalu w okolicy, o który warto podjąć starania? Może swoją przestrzeń mogłaby okazjonalnie udostępniać współpracująca z biblioteką organizacja? Może razem można by pozyskać finansowanie i w przyszłości udostępnić ludziom większą i lepiej wyposażoną przestrzeń? Może ktoś z mieszkańców poprowadzi – jako wolontariusz – kurs lub konsultacje dla użytkowników (i w ten sposób zyska doświadczenie do CV)?

Jeśli planujecie organizować w bibliotece zajęcia edukacyjne lub pokazy technologii, będzie Wam potrzebna sala szkoleniowa z projektorem, ekranem, stolikami itp. oraz miejsce dla osoby prezentującej. W zależności od tego, czego będą dotyczyć zajęcia, zaplanujcie miejsce i pojemniki do przechowywania sprzętu i akcesoriów. Np. w przypadku robotów edukacyjnych czy zestawów do nauki elektroniki, może być potrzebnych wiele pudełek na małe elementy i sposób oznakowania tych pudełek, inaczej łatwo będzie je zgubić.

Jeśli myślicie o twórczej przestzreni w wersji mobilnej, nie zapomnijcie o zapewnieniu transportu sprzętu i jego odpowiednim zabezpieczeniu. W takim przypadku dobrze sprawdzają się różne przenośne meble (na kółkach), wózki i pojemniki. W bardziej warsztatowych makerspace’ach oraz takich, które wykorzystują specyficzne usługi (jak np. naprawa rowerów) może być trudno zachować czystość. Warto więc korzystać z takich elementów wyposażenia, które w razie potrzeby będzie można w prosty sposób wyczyścić i uchronić przed zniszczeniem.

W zależności od tego, do jakiej grupy odbiorców skierujecie swoją „mejkerską” propozycję, weźcie pod uwagę jej potrzeby i upodobania. Przestrzeń dla dzieci powinna być tak zaprojektowana i wyposażona, by dzieci czuły się w niej dobrze, były bezpieczne i nie nudziły się. Dlatego dla dzieci przygotowywane są raczej kąciki lub „mini makerspace” z wystrojem i wyposażeniem dla tej grupy wiekowej. Dla starszej młodzieży i osób dorosłych przestrzeń twórcza może być ta sama, zaprojektowana już bardziej tradycyjnie. Jeśli jednak będą z niej korzystać osoby z niepełnosprawnościami, należy zadbać o specjalne udogodnienia, możliwość łatwego poruszania się czy odpowiednie urządzenia asystujące.

O czym jeszcze warto pamiętać?

Przy planowaniu twórczych przestrzeni w bibliotekachw bibliotece, proście o rady, zadawajcie pytania i czytajcie o tym, jak działają tego typu miejsca w Polsce i na świecie. Jeśli macie taką możliwość, odwiedźcie te miejsca i porozmawiajcie z osobami, które je prowadzą – chętnie podzielą się swoimi doświadczeniami! Zapiszcie się do grup dyskusyjnych – np. na Facebooku czy Linked – wiele przydatnych informacji można zdobyć bezpośrednio od osób, które mają już pewne doświadczenie w prowadzeniu twórczych przestrzeni.

Poniżej jeszcze kilka wskazówek, które zebraliśmy od mejkerów działających w bibliotekach:

• Zacznijcie od niewielkich projektów i stopniowo zwiększajcie skalę. Bądźcie elastyczni.
• Jeśli to ma zadziałać, ludzie muszą być zaangażowani, dowiedzcie się więc, co ich najbardziej interesuje.
• Przeanalizujcie ofertę swojej biblioteki – szkolenia technologiczne czy kreatywne warsztaty, które organizujecie, albo kluby zainteresowań, jakie  u Was działają. Może się okazać, że istnieje potrzeba rozwinięcia takich działań lub zmiany ich sposobu organizacji. Mogą też stać się podstawą nowej twórczej przestzreni w Waszej bibliotece!
• Bądźcie ostrożni używając takich słów jak „mejker” czy „haker” w promocji swojej przestrzeni. Ludzie mogą nie wiedzieć, o co chodzi. Lepiej jest skupić się na tym, co można robić w takim miejscu, a nie na tym, jak się ono fachowo nazywa.
• Wykorzystujcie różne medialne wydarzenia, takie jak „Tydzień z Internetem” czy „Godzina kodowania” – są to dobre okazje do tego, by zwrócić uwagę publiczności na to, co robicie i co ciekawego dzieje się w Waszej bibliotece, a także by przyciągnąć do niej nowe osoby.

Powyższy tekst pochodzi częściowo z materiału edukacyjnego pt. „Co to jest makerspace i jak zorganizować to w bibliotece?”, opracowanego w ramach projektu „Daily innovators and daily educators in the libraries” (DIDEL), a jego autorką jest Agnieszka Koszowska. Pełny tekst opracowania znajduje się na tej stronie.[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/4″][/vc_column][/vc_row]

[vc_row use_row_as_full_screen_section=”no” center_bck_image=”no”][vc_column width=”1/4″][vc_column_text][/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/2″][vc_column_text]

JAK WYPOSAŻYĆ TWÓRCZĄ PRZESTRZEŃ (MAKERSPACE I NIE TYLKO) W BIBLIOTECE?

Jaki sprzęt przyda się w twórczej przestrzeni organizowanej w bibliotece? Jakie narzędzia i oprogramowanie – bezpłatne lub przynajmniej niedrogie – warto znać i zainstalować na bibliotecznych urządzeniach? Przedstawiamy propozycje wyposażenia dostępnego w bibliotecznych „makerspace’ach” działających w różnych krajach. Zachęcamy też do sprawdzenia, jak zaprojektowane są kluby kreatywności biorące udział w naszym projekcie – można o nich przeczytać w dziale „Kluby”.

Makerspace’y i inne twórcze miejsca w bibliotekach są elastyczne. Takie, które przetrwały i działają z sukcesami, zwykle oferują coś, na co jest wyraźne zapotrzebowanie w środowisku. Często też powstawały z udziałem użytkowników, którzy wspierali bibliotekę w procesie planowania i uruchamiania przestrzeni. Dlatego nie istnieje jeden uniwersalny model bibliotecznej twórczej przestrzeni, ze standardowym wyposażeniem i obowiązkowym zestawem narzędzi. Każda przestrzeń jest inna i niepowtarzalna: odzwierciedla specyfikę swojej społeczności, odpowiada na jej potrzeby, jest też dostosowana do możliwości samej biblioteki.

Przy planowaniu wyposażenia (i tym samym budżetu projektu) warto wziąć pod uwagę kilka czynników, które będą mieć wpływ na wybór sprzętu czy umeblowania, a także na charakter powstającego miejsca. Te czynniki to na przykład sama przestrzeń: jej wymiary, lokalizacja, dostępność, sąsiedztwo czy warunki użytkowania. Planując przestrzeń typu „makerspace”, a więc wyposażoną w sprzęt i różne urządzenia do prac z fizycznymi przedmiotami (takich jak wycinanie, frezowanie, szlifowanie itp.), warto pamiętać o tym, że raczej będzie tam głośno, będzie potrzebna dobra wentylacja i staranne opracowanie zasad bezpieczeństwa. Może to też oznaczać, że użytkownikami takiej przestrzeni będą określone grupy (raczej młodzież niż dzieci, raczej chłopcy niż dziewczyny).

Przy planowaniu sprzętu można rozważyć następujące urządzenia:

• komputery – stacjonarne lub laptopy (niektóre urządzenia wymagają oprogramowania, które należy zainstalować na komputerze),
• tablety,
• aparaty i kamery cyfrowe,
• skanery zdjęć/slajdów/negatywów,
• drukarki,
• urządzenia do nagrań video, urządzenia przegrywające VHS na DVD
  magnetofony, odtwarzacze kaset, urządzenia przegrywające nagrania analogowe na cyfrowe,
• gramofony cyfrowe,
• drukarki 3D,
• wycinarki laserowe, plotery,
• frezarki,
• urządzenia do cięcia, szlifowania, grawerowania itp.,
• maszyny do szycia,
• specjalne urządzenia do nauki elektroniki i programowania (roboty edukacyjne, gry, klocki, mikrokontrolery itp., zestawy do budowania robotów),

i wiele innych…

Jeśli chcecie dowiedzieć się czegoś więcej o konkretnych typach, modelach, zestawach czy możliwościach ich zastosowania, zajrzyjcie na strony różnych bibliotek mających tego typu przestrzenie, skontaktujcie się z osobami, które je prowadzą i podpytajcie o ich doświadczenia.

Planując makerspace lub inną twórczą przestrzeń warto uwzględnić w budżecie akcesoria do różnych urządzeń oraz materiały eksploatacyjne – będą one konieczne zwłaszcza wtedy, gdy twórcze działania będą dotyczyć wytwarzania fizycznych przedmiotów, co może generować dla biblioteki znaczny koszt.

Zależnie od typu urządzenia mogą być potrzebne na przykład:

• przenośne dyski, kable, rozgałęźniki, wtyczki i inne akcesoria elektroniczne,
• baterie lub ładowarki do konkretnych urządzeń (np. robotów edukacyjnych),
• filament do drukarki lub pióra 3D,
• zestawy do szycia – nici, tkaniny, igły, szydełka, inne materiały,
• młotek, śrubokręt, gwoździe, śrubki itp.,
• taśma izolacyjna, silniczki, czujniki, diody czy inne drobne elementy elektroniczne itp.

Jakie rodzaje twórczych przestrzeni działają w bibliotekach?

Trudno jest podzielić biblioteczne twórcze przestrzenie na konkretne kategorie, ponieważ każda z nich jest inna, a także ze względu na pewną niekonsekwencję, z jaką używane są ich nazwy na całym świecie. Termin „makerspace”, na przykład, odnosi się do ruchu mejkerów, którzy wytwarzają różne obiekty (zarówno fizyczne, jak i cyfrowe), korzystając przy tym z rozmaitych narzędzi technologicznych. Nazwa sugeruje więc, że mamy do czynienia z przestrzenią opartą na nowych technologiach. Tak jednak nie jest zawsze, ponieważ terminu „makerspace” często używa się w odniesieniu do wszystkich twórczych przestrzeni (i ich różnych rodzajów). Tak więc opisując wyposażenie takich przestrzeni, łatwiej jest to zrobić poprzez połączenie w różne kategorie konkretnych działań, jakie się w tych przestrzeniach odbywają.

Działania (i przestrzenie) „nie-technologiczne” lub mniej technologiczne

„Nie-technologiczne” albo w mniejszym stopniu wykorzystujące nowe technologie działania prowadzone w bibliotecznych twórczych przestrzeniach można podzielić na:

• Rękodzielnictwo (warsztaty, spotkania czy kluby dla osób pasjonujących się na przykład robieniem na drutach, szydełkowaniem, haftowaniem, ceramiką, obróbką drewna, krojem i szyciem itp.).

Przydatne wyposażenie:

• meble: stoły (na tyle duże, żeby można było swobodnie przy nich pracować), krzesła;
• wyposażenie: w niektórych przypadkach (np. ceramika, szycie) potrzebny jest dedykowany sprzęt (np. maszyny do szycia czy haftowania), często jednak narzędzia są niewielkie i niedrogie (np. szydełka) i uczestnicy mogą też sami przynieść je ze sobą do biblioteki;
• materiały eksploatacyjne (wełna, glina, bibuła, materiały papiernicze etc.) – może je zapewniać biblioteka, ale czasem uczestnicy również przynoszą je ze sobą;
• sprzęt technologiczny i media (komputery, internet) – powinny być dostępne dla uczestników jako źródła poszukiwania inspiracji, narzędzia promocji lub dzielenia się wiedzą z innymi.

Maszyny do szycia w przestrzeni twórczej MACH1 Biblioteki Publicznej w Phoenix (USA), fot. Agnieszka Koszowska

Warsztaty literackie (np. konkursy poetyckie, zajęcia kreatywnego pisania, tworzenia zinów, memów itp.).

Przydatne wyposażenie:

• specjalistyczny sprzęt zazwyczaj nie jest potrzebny, konieczne jest miejsce, krzesła lub pufy do siedzenia (może się tu sprawdzić niekonwencjonalne umeblowanie i inspirujące dekoracje);
• sprzęt technologiczny (urządzenia do nagrywania recytacji poetyckich, aplikacje albo generator memów) mogą być pomocne w organizacji tego typu działań.

 

• Warsztaty teatralne

Przydatne wyposażenie:

• specjalistyczny sprzęt zazwyczaj nie jest potrzebny, konieczne jest miejsce, krzesła lub pufy do siedzenia, a także wydzielona przestrzeń, która posłuży jako scena;
• może się tu sprawdzić niekonwencjonalne umeblowanie i inspirujące dekoracje;
• w przypadku organizacji przedstawienia niezbędna będzie większa przestrzeń dla publiczności (jeśli biblioteka nie dysponuje dużą salą, może mogłaby ją udostępnić jej instytucja partnerska).

Działania (i przestrzenie) technologiczne

• Projektowanie wizualne, produkcja, edycja (warsztaty z instruktorami, praca indywidualna i zespołowa, np. kręcenie filmów, fotografowanie i obróbka zdjęć, edycja filmów, sztuki wizualne, nagrywanie muzyki, animacja poklatkowa itp.)

Przydatne wyposażenie:

• pracownia z odpowiednią liczbą stanowisk z komputerami (PC albo laptopami) lub tabletami;
• oprogramowanie (w zależności od tematyki warsztatów i możliwości finansowych biblioteki może być komercyjne lub Open Source albo inne bezpłatne),
• dedykowane wyposażenie do różnych prac nad wytwarzaniem i obróbką materiałów cyfrowych: kamery, kamkordery, skanery, odtwarzacze wideo, konwertery analogowo-cyfrowe itp.,
• w przypadku różnych typów warsztatów (np. z zakresu fotografii, animacji poklatkowej lub wideo) może być potrzebny specjalny sprzęt, na przykład ekran lub tło typu green screen oraz oświetlenie.

 

• Elektronika, kodowanie, robotyka (warsztaty z instruktorami, praca indywidualna i zespołowa, np. zajęcia z podstaw programowania, myślenia komputacyjnego czy elektroniki, projektowanie urządzeń za pomogą programowalnych zestawów itp.).

Przydatne wyposażenie:

• pracownia z odpowiednią liczbą stanowisk z komputerami (PC albo laptopami) lub tabletami;
• oprogramowanie, aplikacje mobilne lub inne narzędzia do nauki podstaw programowania lub bardziej zaawansowanych umiejętności (na przykład różnych języków programowania);
• roboty edukacyjne zaprojektowane do nauki podstaw programowania, takie jak np. zestawy Lego, Wonder (Dash i Dot), Finch, Photon, Ozobot itp.);
  zestawy do nauki programowania i elektroniki (Arduino, Raspberry Pi itp.);
• inne urządzenia edukacyjne do nauczania elektroniki i programowania poprzez eksperymentowanie, majsterkowanie i zabawę, takie jak Makey Makey czy LittleBits.

Zestaw Makey Makey do projektowania wynalazków i robot Finch podczas warsztatów zorganizowanych w ramach wydarzenia „Generation Code: born at the library” w dniach 18-19 października, Bruksela (Belgia), fot. Agnieszka Koszowska

• Drukowanie i modelowanie 3D (np. warsztaty tworzenia obiektów 3D i druku 3D)

Przydatne wyposażenie:

• pracownia z odpowiednią liczbą stanowisk z komputerami (PC albo laptopami) lub tabletami;
• oprogramowanie (komputerowe i/lub mobilne) do tworzenia modeli 3D;
  strony internetowe i portale z obiektami 3D do pobrania i wydrukowania;
  drukarki 3D, skanery 3D, pióra 3D (np. 3D Doodler);
• filamenty w róznych kolorach.

 

• Pozostałe działania (np. obróbka drewna, metalu, wytwarzanie innych obiektów fizycznych)

Przydatne wyposażenie:

• pracownia z odpowiednią liczbą stanowisk z komputerami (PC albo laptopami) lub tabletami;
• wycinarki laserowe, frezarki, plotery tnące m.in. do folii albo winylu, zestawy do grawerowania oraz inne urządzenia do wytwarzania fizycznych obiektów;
• oprogramowanie do obsługi posiadanych urządzeń.

 

Wypoażenie i ściana w postaci tablicy suchościeralnej w Innovation Lab (Biblioteka Publiczna w Chicago), fot. Agnieszka Koszowska

W powyższym artykule wykorzystano fragmenty materiału edukacyjnego pt. „Jak wyposażyć twórczą przestrzeń (makerspace i nie tylko) w bibliotece?”, opracowanego w ramach projektu „Daily innovators and daily educators in the libraries” (DIDEL), a jego autorką jest Agnieszka Koszowska. Pełny tekst opracowania znajduje się na tej stronie.[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/4″][/vc_column][/vc_row]

[vc_row use_row_as_full_screen_section=”no” center_bck_image=”no”][vc_column width=”1/4″][/vc_column][vc_column width=”1/2″][vc_column_text]Przestrzenie twórcze prowadzi wiele bibliotek na całym świecie. W zależności od potrzeb mieszkańców, a także od tego, jakimi zasobami dysponuje biblioteka, stosuje się różne modele organizacyjne, na przykład:

• makerspace jako działająca stale, wydzielona przestrzeń (np. dział) w bibliotece, z ofertą kreatywnych zajęć, w mniejszym lub większym stopniu wykorzystujących nowe technologie,
• fablab w bibliotece, czyli wydzielona i wyposażona w odpowiedni sprzęt przestrzeń, w której prowadzone są głównie zajęcia technologiczne, a użytkowcy wytwarzają przede wszystkim fizyczne przedmioty (drukują w 3D, wycinają laserem itp.),
• mobilny makerspace – w tym modelu działania „mejkerskie” prowadzone są okresowo lub okazjonalnie w różnych lokalizacjach, a sprzęt udostępniany jest w różnych placówkach lub miejscach, w których działa biblioteka,
• pracownia typu „media lab”, wyposażona w komputery, skanery, tablety, specjalistyczne oprogramowanie czy inne urządzenia (np. studio nagrań), w której można tworzyć i edytować obiekty cyfrowe: fotografie, filmy, muzykę, gry 3D itp.,
• okazjonalne „mejkerskie” zajęcia, organizowane przez bibliotekę w dostępnym w danym czasie miejscu (np. w dziale dla dzieci i młodzieży), na przykład w ramach realizowanego przez bibliotekę projektu,
• cała biblioteka jako makerspace, czyli biblioteka współprowadzona przez społeczność lub taka, w której mieszkańcy mają znaczny wpływ na ofertę biblioteki, np. proponują czy sami realizują imprezy, warsztaty czy zajęcia.

 

Makerspace pod nazwą Innovation Lab w Bibliotece Publicznej w Chicago (USA) jako wydzielona przestrzeń (pokój) w budynku biblioteki głównej. Fot. Agnieszka Koszowska

Mejkerski „kącik” wydzielona niewielka przestrzeń na półpiętrze Biblioteki Publicznej w Oslo (Norwegia), połączona z czytelnią, wyposażona w komputer, kilka maszyn (drukarkę 3D, ploter) i oprogramowanie. Fot. Agnieszka Koszowska

Zazwyczaj stosowane (choć często ze sobą łączone) formy organizacyjne dla mejkerskich działań w bibliotekach to:

• makerspace (w węższym znaczeniu tego słowa), a więc przypominająca warsztat przestrzeń do wytwarzania (produkowania) fizycznych przedmiotów,
• media lab (w znaczeniu pracowni mediów cyfrowych), pracownia wyposażona w sprzęt i oprogramowanie, w której można tworzyć i edytować projekty cyfrowe.

Biblioteczne przestrzenie typu makerspace mogą być organizowane z myślą o konkretnej grupie użytkowników lub we współpracy z tą grupą, biorąc pod uwagę potrzeby czy zainteresowania jej członków. Przykłady to:

• makerspace dla dzieci (często pod nazwą „mini makerspace”, „dziecięcy mejkerski kącik” itp.),
• makerspace dla młodzieży (np. wydzielona przestrzeń w dziale dla młodzieży, oferta twórczych działań dla młodzieży, przygotowywana wspólnie z młodzieżą itp.),
• makerspace dla konkretnej grupy osób dorosłych (np. cykl twórczych zajęć dla kobiet poszukujących pracy, seniorów, osób z niepełnosprawnościami itp.).

FryskLab – mobilny makerspace w autobusie holenderskiej biblioteki Bibliotheekservice Fryslân. Fot. FryskLab on Flickr, Public Domain

Makerspace w bibliotece może być też usługą lub ofertą działań poświęconych jakiejś dziedzinie czy zagadnieniu. Przykład to specjalnie zaprojektowane i wyposażone miejsce w bibliotece, w którym można naprawić zepsuty rower.

Najczęściej jednak biblioteki łączą ze sobą różne formy organizacyjne i działania prowadzone w miarę posiadanych zasobów, w odpowiedzi na zgłoszoną propozycję czy potrzebę albo w ramach realizowanych projektów. Np. w jednej placówce bibliotecznej znajduje się wydzielona i wyposażona w różne technologie przestrzeń dla młodzieży, a w innych regularnie odbywają się twórcze warsztaty dla różnych grup wiekowych.

Diagnoza: badanie potrzeb, zainteresowań i zasobów

Wybierając model organizacyjny naszej przestrzeni i rozważając ofertę mejkerskich zajęć do wprowadzenia w bibliotece, warto wziąć pod uwagę kilka czynników. Najważniejszą rzeczą jest rozeznanie potrzeb, zainteresowań i zasobów, jakie mamy do dyspozycji. Dla kogo chcemy uruchomić tę ofertę? Kto będzie nią zainteresowany? Co przydałoby się ludziom najbardziej? W jakiej formie to podać? Jak udźwignąć to organizacyjnie? Kto może nam pomóc? Kto robi coś podobnego w okolicy i chciałby połączyć siły? Biblioteki, które z sukcesem prowadzą swoje makerspace, na ogół przygotowywały je we współpracy ze swoim otoczeniem: użytkownikami, lokalnymi twórcami, liderami społeczności i partnerami.

Na początek warto też dokonać wstępnego wyboru pomiędzy dwoma podstawowymi typami mejkerskiej przestrzeni do zaproponowania użytkownikom. Czy ma to być miejsce bardziej „warsztatowe” – ze sprzętem typu: drukarki 3D, wycinarki laserowe, maszyny CNC? Czy raczej zaczniemy od pracowni z narzędziami do obróbki cyfrowej i zaproponujemy mieszkańcom tworzenie filmów, fotografii czy muzyki?

Warto też przemyśleć, co konkretnie chcielibyśmy i moglibyśmy zaoferować mieszkańcom, gdyż zakres działań w makerspace może być bardzo szeroki, a zasoby (i potencjalne wyposażenie) niezwykle zróżnicowane. Czy chcemy skoncentrować się na technologii, pokazywać ludziom nowinki technologiczne i udostępniać urządzenia, z których mieszkańcy gdzie indziej nie mają okazji skorzystać (np. drukarki lub skanery 3D, roboty do nauki programowania, drony itp.)? Czy lepiej sprawdziłyby się u nas mniej technologiczne, a bardziej tradycyjne twórcze aktywności, jak np. szycie, haftowanie, szydełkowanie, czy może garncarstwo, stolarka lub inne rzemiosło artystyczne?

Jeśli w naszym otoczeniu są już jacyś mejkerzy lub entuzjaści DIY, prawdopodobnie chętnie odpowiedzą na naszą ofertę. Inni mogą być potencjalnie zainteresowani, lecz nie wiedzieć, o co właściwie chodzi. Tych mniej zorientowanych warto zaprosić do biblioteki i zaoferować im konkretne działania, które pomogą rozwinąć ich twórczy potencjał i – niejako przy okazji – zaszczepić w nich mejkerskiego ducha. Przykłady takich działań to:

• twórcze zajęcia grupowe na konkretny temat (np. prezentujemy posiadany sprzęt, oprogramowanie oraz ideę naszej przestrzeni, a następnie przeprowadzamy warsztat, podczas którego mieszkańcy projektują i drukują w 3D proste przydatne przedmioty, np. podstawki pod kubek),
• instruktaż 1 na 1 (np. biblioteczny wolontariusz na dyżurach w konkretnych godzinach wprowadza w temat zainteresowane osoby),
• spotkania i pokazy dla mieszkańców (np. prowadzone przez zaproszonych gości – miejscowych artystów, rzemieślników, mejkerów itp.),
• materiały online dostępne na stronie internetowej biblioteki, np. wirtualna wycieczka po naszej przestrzeni, nagranie webinarium,
  zestawy poradników online lub „kart projektów”, opisujących w zwięzły sposób, co można stworzyć, w jaki sposób i za pomocą jakich narzędzi,
• pokaz technologii (szczególnie gdy mamy do dyspozycji nowe, nieznane jeszcze szerszej publiczności urządzenia albo takie, których nie ma nikt inny w okolicy),
• klub zainteresowań (np. dla osób, które chcą nauczyć się szyć, haftować itp.).

„Mejkerski” projekt dla młodzieży Biblioteki Publicznej w Kownie (Litwa), w ramach którego uczestnicy zajęć projektowali makietę swojego miasta składającą się z wydrukowanych w 3D miniaturek budynków wyposażonych w elementy elektroniczne. Fot. Agnieszka Koszowska

Cykliczne zajęcia z podstaw programowania z wykorzystaniem robotów edukacyjnych Finch w bibliotece w Morągu. Fot. Paulina Kalinowska, Miejska Biblioteka Publiczna im. K. I. Gałczyńskiego w Morągu

Planując biblioteczną twórczą przestrzeń, pamiętajmy o tym, by jej integralną częścią była społeczność. W mejkerskiej kulturze, a także w kulturze DIY, niezwykle ważny jest „duch” społeczności – silne przekonanie o tym, że warto razem tworzyć, dzielić się, wzajemnie sobie pomagać i wspólnie robić coś ciekawego i wartościowego. Zbudowanie wokół biblioteki mejkerskiej społeczności opłaci się wszystkim w Twoim otoczeniu. Dobrze przemyśl, od czego zacząć, jak wykorzystać dostępne zasoby oraz co i w jakiej formie zaproponować mieszkańcom, by w jak największym stopniu ich zaangażować i wykorzystać drzemiący w nich potencjał.

Rekomendujemy przeprowadzenie badania (np. w postaci ankiety online lub papierowej), które pozwoli Ci uzyskać pewien zasób wiedzy na temat potencjalnych potrzeb i oczekiwań dotyczących makerspace w bibliotece. W badaniu warto uwzględnić na przykład takie kwestie jak:

• czy ludzie są w ogóle zainteresowani tego typu miejscem w bibliotece?
  kto konkretnie (np. jakie grupy wiekowe) byłby tym zainteresowany?
• w jakiej formie mogłyby być prowadzone twórcze działania?
• z jakiego sprzętu i oprogramowania ludzie chcieliby skorzystać?
• jakie aktywności (szkolenia, regularne spotkania, prezentacja swoich prac itp.) byłyby dla ludzi interesujące?
• czego ludzie chcieliby się nauczyć, jakie umiejętności rozwinąć?
• co ludzie już potrafią, czym chcieliby się podzielić z innymi?
• w jakie działania biblioteki mogliby się zaangażować mieszkańcy (np. jako wolontariusze, osoby prowadzące warsztaty, klub zainteresowań, artyści wystawiający w bibliotece swoje dzieła itp.).

Można też zaprosić do biblioteki potencjalnie zainteresowanych mieszkańców i wspólnie z nimi wypracować formułę bibliotecznej twórczej przestrzeni.

Powyższy tekst pochodzi z materiału edukacyjnego pt. „Co to jest makerspace i jak zorganizować to w bibliotece?”, opracowanego w ramach projektu „Daily innovators and daily educators in the libraries” (DIDEL), a jego autorką jest Agnieszka Koszowska. Pełny tekst opracowania znajduje się na tej stronie.[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/4″][/vc_column][/vc_row]

[vc_row use_row_as_full_screen_section=”no” center_bck_image=”no”][vc_column width=”1/4″][/vc_column][vc_column width=”1/2″][vc_column_text]

Dlaczego w bibliotekach?

Na całym świecie biblioteki rozszerzają swoją działalność odpowiadając na potrzeby odbiorców, które zmieniają się wraz z rozwojem technologii czy środków komunikacji. Popularnym zjawiskiem stała się idea DIY („Zrób to sam”) – zainteresowanie rzemiosłem, majsterkowaniem i samodzielnym wytwarzaniem różnorodnych przedmiotów. Starając się być „na czasie” i wdrażać usługi, na które powstaje zapotrzebowanie, biblioteki analizują światowe trendy, testują różne technologie i diagnozują potrzeby w swoim otoczeniu – po to, by przyciągnąć nowych użytkowników i zaoferować coś nowego dotychczasowym. Wprowadzają nowatorskie usługi i sposoby działania. Poszerzają ofertę programową i grupy odbiorców, nawiązują partnerstwa, organizują całkiem nowe zajęcia.

Wiele bibliotek eksperymentuje z różnymi elementami kultury „mejkerów”. Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że jest to rewolucyjna zmiana w postrzeganiu funkcji i zadań bibliotek, a tego typu działania znacznie odbiegają od misji tych instytucji. Jednak gdy przyjrzymy się tym zjawiskom nieco bliżej, okaże się, że cele i wartości bibliotek oraz „mejkerów” są bardzo zbliżone, a oba światy mogą znakomicie ze sobą współdziałać.

BIBLIOTEKI – IDEALNE MIEJSCE DLA MEJKERÓW

Przed rewolucją cyfrową najważniejszą rolą bibliotek było przechowywanie zgromadzonej wiedzy, utrwalonej na dostępnych w danej epoce nośnikach. Udostępniając swoje zbiory, a także katalogi, bazy danych oraz wsparcie bibliotekarzy – specjalistów od porządkowania informacji, biblioteki wspierały procesy uczenia się, dzielenia się wiedzą i dalszego gromadzenia jej zasobów. Pełniły ważną rolę w rozwijaniu umiejętności czytania i pisania, a także bardziej złożonych kompetencji, takich jak posługiwanie się narzędziami do wyszukiwania czy analizy różnych informacji.
Biblioteki publiczne oferowały to wszystko w przeszłości i nadal oferują dziś – nieodpłatnie – wszystkim zainteresowanym, przyczyniając się w ten sposób do niwelowania nierówności społecznych, wspierania wartości demokratycznych i wyrównywania szans. W rezultacie – wzmacniają potencjał mieszkańców i całych społeczności.
Na przestrzeni dziejów biblioteki zmieniały się, wprowadzając nowe usługi, nowe media czy nowe działania. Ale także dziś – w świecie cyfrowym – ich misja i wartości pozostają te same: zapewnianie ludziom dostępu do wiedzy oraz pomoc w korzystaniu ze źródeł informacji i – tym samym – w rozumieniu świata, w którym żyjemy. Różnica polega na tym, że w cyfrowym świecie ludzie zdobywają wiedzę, rozwijają umiejętności, tworzą i dzielą się informacjami na wiele różnorodnych, nieznanych wcześniej sposobów. A znaczacą rolę w tych procesach odgrywają nowe media i nowe technologie.

GDZIE SPOTYKAJĄ SIĘ DROGI BIBLIOTEK I „MEJKERÓW”?

W świecie, w którym wiedza dostępna jest w tak wielu różnych formatach, a narzędzia do jej zdobywania są tak zróżnicowane, potrzebne są nam całkiem nowe umiejętności. Nie zawsze w nabywaniu ich pomagają nam systemy edukacji formalnej, ponieważ zwykle wolniej dostosowują się do większych zmian. A jednak bardziej złożone kompetencje technologiczne, jak choćby programowanie, projektowanie stron internetowych czy praktyczna znajomość różnych zagadnień z zakresu nauk ścisłych, mogą się przydać zarówno w życiu zawodowym, jak i osobistym. A takie właśnie umiejętności można rozwijać w bibliotece!
I to jest właśnie miejsce, w którym spotykają się drogi bibliotek i mejkerów. W kulturze mejkerów niezwykle istotne jest uczenie się poprzez tworzenie. Wartości majkerów, tak jak i wartości bibliotek, to powszechny dostęp do wiedzy i dzielenie się nią. Mejkerzy – i wszyscy, którzy utożsamiają się z takimi wartościami – mogą korzystać z przestrzeni bibliotek i dostępnych tam zasobów. Zaś biblioteki potrzebują partnerów, którzy pomogą im przygotować i uruchomić ofertę odpowiadającą potrzebom społeczności.

Dla części osób biblioteki nie są już atrakcyjne jako miejsca dostępu do informacji oraz kontaktu z kulturą. Konkurencja jest duża, a książki – które wciąż są postrzegane jako podstawowy „produkt” bibliotek – można łatwo znaleźć w innych miejscach, zarówno analogowych jak i cyfrowych. Ale wspólne, społecznościowe uczenie się poprzez udział w twórczych zajęciach, połączone z korzystaniem z zasobów bibliotek, ich przestrzeni oraz oferty kulturalnej, może stać się niszą, którą biblioteki mogłyby z powodzeniem wypełnić. W szczególności takie biblioteki, które pełnią już rolę „trzecich miejsc” – neutralnych, atrakcyjnych miejsc spotkań i spędzania wolnego czasu, oferujących wartościowe działania kulturalne i edukacyjne.

Kultura tworzenia obejmuje uczenie się metodą prób i błędów, poprzez działanie, rozwiązywanie problemów i realizację praktycznych projektów. Wiąże się ze współpracą, współdziałaniem i spontanicznym dzieleniem się. Oznacza „Zróbmy to razem” bardziej niż „Zrób to sam”, a także wspólne wytwarzanie nowych rzeczy, a nie konsumowanie tego, co stworzył ktoś inny. Włączając kulturę tworzenia do swojej oferty biblioteki mogą sprawić, że zdobywanie wiedzy w tak dynamicznie rozwijającym się świecie może być znacznie łatwiejsze. Tego typu działania edukacyjne mogą trafiać do młodych ludzi, ponieważ uczenie się w ten sposób nie musi wiązać się z presją czy współzawodnictwem. Popełnianie błędów jest tu czymś zwyczajnym, a to oznacza, że nauka może stać się świetną zabawą! Kultura tworzenia i misja biblioteki są do siebie zbliżone, dzięki czemu możliwości działania – zarówno dla bibliotek, jak i dla mejkerów – wydają się być nieograniczone.[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/4″][/vc_column][/vc_row]